De Prins Willem was waarschijnlijk het grootste retourschip dat ooit door de VOC werd gebouwd. Het schip was 68 meter lang en de twee hoofdmasten 54 meter hoog. Het schip werd genoemd naar stadhouder Willem II.

Op 4 mei 1651 is de Prins Willem voor zijn eerste reis naar Indië vertrokken. Het schip maakte in totaal 5 uitreizen.(NA 1.11.01-551)

Eerste Engels-Nederlandse oorlog
Na het uitbreken van de Eerste Engelse Oorlog (1652-1654) werd het schip na thuiskomst van de eerste reis naar Indië omgebouwd en bewapend met 40 kanonnen, i.p.v. de oorspronkelijke 24 kanonnen, en werd zij gedurende drie maanden toegevoegd aan de oorlogsvloot. In die hoedanigheid nam zij op 8 oktober 1652 deel aan de Slag bij de Hoofden.

De Prins Willem diende tijdens die slag zelfs korte tijd als vice-admiraalsschip van Witte de With. De vice-admiraal was niet erg tevreden over de bezeilbaarheid van de koopvaarder. Na de slag werd de zwaar beschadigde Prins Willem weer teruggegeven aan de VOC. Het schip werd hersteld waarbij de zware bewapening gehandhaafd bleef. 

Retourvloot 1661
De Prins Willem maakte in 1661 deel uit van de retourvloot die op 23 december uit Batavia vertrok. De vloot bestond uit zeven schepen. Het Wapen van Holland, Prins Willem, de Vogel Phoenix, Arnhem, Maarsseveen, Prinses Royal en de Gekroonde Leeuw.

Storm
De vloot is op 11 februari 1662 - op volle zee in de Indische Oceaan- door een zware storm getroffen. De bronnen vermelden dat men tot die dag gezamenlijk voer. Vier van de zeven schepen, Wapen van Holland, de Gekroonde Leeuw, Prins Willem en Arnhem, vergingen.

Locatie*
Uit het journaal van de Vogel Phoenix bleek dat later werd gevonden, maar op een veel zuidelijker positie; ongeveer 26 graden zuiderbreedte. Dit is de laatste positie die van alle vier de schepen bekend is:
heeft tusschen 11 en 12 en februario de geheele retourvloote door een vehementen storm wtten O:N:O: op de Zuijder breede van 25 graden 45 minuten ende lengte van 80: graden 30 mi=te van een te separeren sonder dat ymandt van ons eenigh schip offte scheepen tzedert dien tijt heeft gesien. (1)

NL-HaNA_4.VEL_313

* Omdat de lengte in de 17e eeuw slecht te bepalen was en de vermelding daarvan in een ander coördinatenstelsel plaats vond dan tegenwoordig wordt gebruikt is het moeilijk de lengte waarop De Prins Willem is gezonken en de andere schepen voor het laatst zijn gezien, precies aan te geven.

Gebouwd: in Middelburg onder leiding van scheepstimmerman Cornelis Spelderman.(lijst liquidatie van timmering 31-8-1650)

Een replica van dit schip werd gebouwd in 1984/85 in Makkum en heeft jarenlang in het openlucht museum Oranda Mura, Holland Village, in de baai van Omura bij Nagasaki in Japan gelegen. Toen dit thema park failliet ging kwam in 2004 in de Museumhaven Willemsoord in Den Helder terecht. Op 30 juli 2009 is de replica door brand volledig verwoest.

ANP

• DAS 5497.5.
• NA_1.04.02_1262_0345.