In 1930 werd begonnen met de bouw van de onderzeeboot K XVI van de Rotterdamsche Droogdok Maatschappij. Het schip was bestemd voor dienst in Nederlands-Indië, waar het in 1935 aankwam. Zes jaar later, in november 1941, stond de kolonie op het punt te worden binnengevallen door Japan. De K XVI werd samen met drie andere onderzeeërs in de 3e divisie, die bij Borneo was gestationeerd, gegroepeerd omdat de Japanse troepen daar naar verwachting zouden landen.

Op 24 december van dat jaar, tijdens de Slag om Borneo, werd de Japanse destroyer Sagiri door K XVI gezien. Twee torpedo's werden afgevuurd en het schip werd tot zinken gebracht. Het succes van de K XVI was echter van korte duur. De volgende dag om 11:45 uur, niet ver van de vorige scène, werd K XVI geraakt door een Japanse torpedo die vanuit de onderzeeër I-66 werd afgevuurd. De Nederlandse onderzeeër en alle 36 bemanningsleden gingen verloren.

Ontdekking

Sinds 2003 heeft de Stichting voor nabestaanden van Nederlandse onderzeeboten uit de Tweede Wereldoorlog geprobeerd het wrak van K XVI te lokaliseren. Na vele mislukte pogingen werd in oktober 2011 eindelijk een wrak door sportduikers gevonden, dat rechtop op het zand lag op een diepte van 45 m in de Zuid-Chinese Zee. Deskundige beoordeling door de Koninklijke Marine bevestigde dat het wrak dat van de K XVI was.

K XVI (source: Australian War Memorial).

Hr.Ms. K XVI bij aankomst in Soerabaja in 1935 (bron: Nederlands Instituut voor Militaire History).

Onderzoek 2024
Hoewel het wrak van K XVI een aangewezen oorlogsgraf is, worden wrakken uit de Tweede Wereldoorlog zoals dit wrak voortdurend bedreigd om commercieel geborgen te worden.

Nederland en Maleisië hebben gezamenlijk maritiem-archeologisch onderzoek uitgevoerd op de locaties van de wrakken van de KXVI en de O20. Hierbij werd nauw samengewerkt met de Ministeries van Defensie, Cultuur en Buitenlandse Zaken van beide landen.

De O20 werd aangetroffen op de verwachte locatie, maar de KXVI blijkt illegaal geborgen. Op deze locatie werd geen wrak meer aangetroffen, alleen vergraven grond en achtergebleven ijzeren platen en andere objecten van zowel de bergingsactiviteiten als vermoedelijk van de onderzeeboot.

Onderwaterfoto van een scheepswiel, vermoedelijk genomen bij het K XVI-wrak (bron: laststandonzombieisland.com).

• RCE.
  onderzoek gezonken onderzeeboten in Maleisische wateren.