History
Er waren in Nederland, vlak voor 1600, meerdere compagnieën opgericht met het doel om handel te drijven met Oost Indië. Een daarvan was De Compagnie van Verre (opgericht 1594). De compagnie liet 4 nieuwe schepen bouwen in Amsterdam: Mauritius, Amsterdam, Hollandia en het snelle jacht Duifje. Cornelis de Houtman was aangesteld als opperkoopman.
Commelin, I.
De vier schepen op zee met het jacht Duifje voorop.
De Amsterdam, met schipper Jan Jacob Schellinger, had 60 man aan boord, en was bewapend met 6 bronzen - en 10 ijzeren kanonnen. Ze had een laadvermogen van ca. 300 ton (150 lasten).
Eerste Schipvaart
Op 2 april 1595 vertrokken de schepen met bestemming Bantam op de westkust van Java. Bantam was toen de belangrijkste handelsplaats om peper te kunnen inkopen.
De reis verliep moeizaam. Ziekte (scheurbuik) en uitputting koste veel opvarenden het leven. Voorbij Kaap de Goede Hoop werd de situatie kritiek. Aangekomen bij de zuidkust van Madagaskar stierven tientallen opvarenden aan scheurbuik. Ze zijn begraven op het eilandje Nosy Manitse (Hollands Kerkhof).
Oost Indië
22 juni 1596 kwamen de schepen voor Bantam. 13 november kwamen ze bij Jacatra. Eind november lagen ze in de baai bij Bangkalan op het eiland Madura nog steeds op zoek naar handel. De plaatselijke bevolking leek welwillend. Er kwamen prauwen langszij de Amsterdam. Een deel van de Madurezen klommen aan boord. Er ontstond een handgemeen en er vielen doden aan beide zijden. Een prauw met gewonden werd met kanonnen beschoten en tot zinken gebracht. In het gevecht stierven 12 Hollanders en zo'n 150 Javanen. (Commelin 60-61)
Gevecht Madura
Een paar dagen later herhaalde zich deze handeling. vier prauwen kwamen dichter bij aan boord was de koning en zijn zoontje van 6 en vele hooggeplaatste. Ditmaal lieten de Hollanders ze niet aan boord komen maar vuurden op de prauwen . Doden veel inlanders waaronder de koning. (Commelin, 94) Door de twee incidenten was handel drijven hier ook onmogelijk en de schepen vertrokken naar het eiland Lubock (pulau Baewaen)
Commelin, I.
Gevecht op de Amsterdam
Amsterdam beschadigd
Daar bleek dat de Amsterdam zwaar beschadigd was en zo lek als een mandje. Er waren ook te weinig mannen in leven gebleven om de vier schepen thuis te krijgen. Daarom werd besloten de Amsterdam achter te laten. Het schip werd leeggehaal en in brand gestoken. Terwijl het nog in brand stond werd het doop vissers op het strand getrokken om het ijzerwerk te redden In ruil daarvoor werden de drie overgebleven schepen bevoorraad.
Terug
De drie overgebleven schepen vertrokken van hier terug naar Nederland. De Mauritius en de Duifje kwamen 11 augustus bij Texel aan. Een paar dagen later kwam ook de Hollandia hinkend op de rede. De Hollandia had, vlak voor het binnenlopen, in noodweer de grote mast moeten omhakken voor de Noord Hollandse kust .
------------------------------------------------------------
* Begin juli 1595 nog voor kaap de Goede Hoop stierf de eerste man aan scheurbuik.