In de vroege ochtend van 30 augustus 1799 lag een Bataafse eskader voor anker bij De Vlieter achter Texel. De Anglo-Russische invasie van Noord-Holland was in volle gang. De Bataafse Republiek en bondgenoot Frankrijk stonden onder grote druk. Het Bataafs vloot eskader had zich 28 augustus tijdelijk teruggetrokken naar de Vlieter een meer inwaarts liggend en eng vaarwater. (De Jonge, V 461)

Jan Christiaan Sepp

De Vlieter op een kaart uit 1770

Het incident
Toen de Britse vloot onder vice-admiraal Andrew Mitchell verscheen en de overgave eiste, riep schout-bij-nacht Samuel Story zijn officieren bijeen om de militaire opties te bespreken. Sommige kapiteins gaven aan niet te willen vechten, anderen zwegen. De spanningen waren voelbaar in de vloot, waar een aanzienlijk deel van de officieren en bemanningsleden orangistische sympathieën koesterde.

A view of the fleet of the Batavian Republic, commanded by Rear-Admiral Samuel Story (1752-1811) surrendering to the British fleet, under the command of Vice-Admiral Sir Andrew Mitchell by R. Dodd, 1800.

De situatie zag er slecht uit. Door de ongunstige positionering van de schepen, de openlijk gezagsafval van officieren en het toenemende oproer onder de bemanningen concludeerde hij dat verzet geen zin meer had. Story besloot de vloot zonder gevecht over te geven.

Formeel en juridisch gezien gaf Samuel Story zich over aan de Britten. Maar in politiek-symbolische zin speelde de prinsgezinde dimensie een grote rol, omdat Mitchell eiste dat de Bataafse schepen onder de prinsenvlag (de vlag van Willem V) moesten overgaan.

Achtergrond; de invasie 1799
Het Vlieter-incident vond in een turbulente tijd plaats. Na de vlucht van de Oranje prins Willem V naar Groot Brittannië riepen de patriotten de Bataafse Republiek uit. Franse revolutionaire troepen hielpen de Bataafse patriotten daarbij. De sfeer was er een van omwenteling en vernieuwing. Het oude (nepotistische) regime werd vervangen door een parlementaire democratie. In het begin werd dit streven breed gesteund. Gaandeweg ontstond er ontevredenheid omdat de economische situatie verslechterde en druk van grote broer Frankrijk steeds repressiever werd. Daarbij kwam dat de ontevredenheid sterk werd aangewakkerd vanuit het buitenland door Oranjemannen. In 1799 werd een groot militair offensief ingezet.

Een gecombineerde Engels-Russische operatie begon 27 augustus. De Britse vloot zette ca. 12.000–13.000 man troepen aan land in Noord-Holland. De invasie verliep aanvankelijk succesvol: Den Helder viel snel in geallieerde handen.

NMM

Landing van de Britse troepen bij Callantsoog

Kort daarop voer de Britse vloot Het Marsdiep binnen en sloot de Bataafse vloot in. Het leek de invallers op alle fronten voor de wind te gaan.

Afloop
Toch stokte het offensief snel. Franse en Bataafse troepen wisten zich te hergroeperen. De Orangisten hadden de situatie niet goed ingeschat. Ze werden beslist niet overal met open armen ontvangen. Na enkele chaotische veldslagen, waaronder die bij Bergen (19 september) en Castricum (6 oktober), bleek het geallieerde leger niet in staat door te stoten naar Amsterdam en de rest van het land. Met uitputting, logistieke problemen en de winter in aantocht, sloten de partijen vrede. In de Conventie van Alkmaar werd een wapenstilstand gesloten waarbij de geallieerden veilig mochten vertrekken in ruil voor het beëindigen van de strijd. De Bataafse Republiek bleef bestaan.

*) De Vlieter is een zeestraat en ondiept water bij Texel, Het was de verbinding van de Noordzee met de diepere wateren van het Marsdiep en de Zuiderzee.