De VOC admiraal François Wittert was met het schip Amsterdam, twee jachten, Arend, Pauw en de sloep van het schip Delft op 22 september 1609 naar de Filipijnen vertrokken. Doel was om scheepsverkeer van en naar Manila af te knijpen en de bevoorrading naar de Spaanse bezittingen in de Molukken te frustreren. Later had zich ook nog het Zeeuwse jacht De Valk bij het eskader aangesloten. Het eskader van 5 schepen kwam op 25 oktober in Filipijnse wateren aan.

Blokkade baai van Manila
In eerste instantie werd het minuscule eilandje El Fraile (Fort Drum) in de ingang van de baai van Manila als basis gebruikt. In korte tijd had Wittert 23 jonken veroverd en miljoenen aan buit verzameld. (Sloos, 24)

Uiteindelijk trok Wittert zich terug uit de baai om op het eiland Hermana Mayor, (verwarrend ook Les Frailes geheten) zo'n 20 mijl ten noorden van de baai, een versterking te bouwen die Nassau heette. Dit punt lag gunstig op de route van China naar Manila, maar niet gunstig genoeg om de haven van Manila geblokkeerd te houden.*

Rijksmuseum, RP-P-OB-80.313

De baai van Manila met linksboven Hermana Mayor dat later Wittert eiland in de Hollandse bronnen werd genoemd.

Spaans antwoord
Ondertussen zat gouverneur van Manila, Juan Da Silva, niet stil. Hij stelde een vloot samen en liet kerkklokken omsmelten tot kanonnen. Na maanden voorbereiding kon hij een sterk eskader (2 galjoenen, 2 galeien en 4 kleinere schepen) onder bevel van zijn neef Fernando de Silva inzetten. De Spanjaarden konden op 21 april 1610 uitvaren omdat Wittert zijn basis inmiddels had verplaatst.

Gevecht Playa Honda
In de ochtend van 25 april 1610 kwam de Spaanse vloot bij Hermana Mayor aan en verrasten de Hollandse schepen. De Nederlanders waren juist bezig met het lossen van veroverde Chinese jonken.

De Amsterdam en De Valk werden aangevallen, geënterd en veroverd. Wittert zelf sneuvelde. De schipper van De Amsterdam Pieter Gerritz. en opperkoopman Pieter Herrtsingh werden gevangen genomen. De veroverde schepen met nog 120 gevangenen werden naar Manila meegevoerd.

Amsterdam Museum SA 25825

Een detail van een schilderij van Wilaert met daarop rechts voor een jacht uit Amsterdam mogelijk de Arend.

De Arend ontploft
Iets verderop werd De Arend van afstand in brand geschoten. De brand bleek niet te blussen en toen het vuur de kruitkamer bereikte, ontplofte het schip met daverend geweld. Het gevecht was een eclatante overwinning voor de Spaanse vloot. (Valentijn, 394, Fray Gregorio Lopez op cit. in Wittert Hoogland, 42)

De twee overige schepen, het jacht De Pauw en De sloep van de Delft, lagen op wacht aan de andere kant van het eiland. Zij zagen wat er gebeurd was, voeren weg en waren de Spaanse vloot te snel af.

De twee kleine Hollandse schepen wisten het VOC steunpunt in Patani (Siam) veilig te bereiken. Door de opvarenden van de Pauw werd een getuige verklaring opgetekend in Patani. (NA_1.04.02_1054_0277) (Sloos, 24)

-------------------------------------------------

* Het tijdstip en de reden waarom Wittert zijn basis verlegde is niet duidelijk. Het kan te maken hebben met zijn zwakker wordende positie omdat versterking uitbleef en naarmate de blokkade duurde zijn voorraden afnamen. En de Spaanse tegenstander werd steeds sterker.

De bewapening zoals vermeld bij Opstall dl 1. p. 9, afkomstig van de Resoluties van de XVII in augustus 1606

De jachten den Arent, Paeuw

Valck & griffoen[!] elck met

4 stucken van 9 ofte 10 # ysers
6 stucken van 6 # ysers
2 lichte stucken gotelingh van 1200 # a 4 # ysers om boven teleggen
6 steenstucken
20 musquetten
15 roer
36 hele spietsen
48 corte spietsen, & oock enige spiets ysers
4000 # bossecruyt
45 eeters

• DAS 0122.1.
• Wittert Hoogeland (1938).
  Admiraal Francois Wittert 1573-1610.
• Sloos, D.A. (1898).
  De Nederlanders in de Philippijnsche wateren vóór 1826.
  De Wit Amsterdam.
• NL-HaNA_1.04.02_1054_0277.